top of page

Konserwacja Astrografu H. Drapera

20.11.2018

         Astrograf Drapera to unikatowy instrument naukowy, pionierskie narzędzie wykorzystywane w dziedzinie astrofizyki obserwacyjnej. Łączy rolę teleskopu, aparatu fotograficznego i spektrografu – przy pomocy układu optycznego (8-calowy obiektyw dubletowy typu Petzvala i pryzmat obiektywowy) utrwalał on rozszczepione w widma światło od kilkudziesięciu do kilkuset gwiazd podczas jednej ekspozycji. Zebrane w ten sposób obserwacje posłużyły do stworzenia systemu klasyfikacji gwiazd i pozwoliły zrozumieć różnice w budowie gwiazd, ich ewolucję i różnorodność. Urządzenie to zostało zakupione przez Harvard College Observatory w 1889 roku, dzięki finansowym wsparciu pani Marii Anny Draper, wdowy po lekarzu i astronomie, Henrym Draperze, którego pamięci dedykowane były prace prowadzone w obserwatorium. Instrument wykonany został przez firmę Alvan Clark & Sons, znanego i prestiżowego wytwórcę teleskopów. Oryginalny obiektyw Petzvala firmy Voigtlander pierwotnie był fotograficznym obiektywem portretowym, wykorzystanym w tym instrumencie wtórnie, a datowany jest na koniec XIX wieku.

               Instrument ten, staraniem prof. Władysława Dziewulskiego, dr Wilhelminy Iwanowskiej i prof. Bertila Lindblada, trafił do Torunia w roku 1947 i był pierwszym instrumentem naukowym w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach, umożliwiającym regularne prace badawcze. Ostatnie prace o znaczeniu naukowym wykonywane były na nim do roku 1990.


             Instrument ten był wielokrotnie przemalowany, a od roku 1990 znajduje się nadal na swoim dotychczasowym miejscu pod kopułą w pawilonie w Obserwatorium w Piwnicach, gdzie narażony jest na zmienne i niekorzystne warunki atmosferyczne oraz brak fachowego zabezpieczenia. Wszystkie wymienione powyżej aspekty sprawiły, że obiekt ten wymagał natychmiastowej interwencji konserwatorskiej zarówno ze względu na jego stan zachowania jak i rangę wykonanych przy jego udziale obserwacji, znanych powszechnie w świecie naukowym.

 

                 Koło Naukowe Studentów Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki UMK, stało się więc inicjatorem projektu związanego z konserwacją i restauracją zabytkowego Astrografu. Przedsięwzięcie to było możliwe dzięki współpracy Wydziału Sztuk Pięknych UMK z Fundacją Aleksandra Jabłońskiego oraz Centrum Astronomii UMK. Wszelkie prace wykonywane były pod kierunkiem dr Aliny Tomaszewskiej-Szewczyk oraz mgr Arletty Piaseckiej z Pracowni Konserwacji Zabytków Metalowych,  WSP UMK. Nad poszczególnymi elementami Astrografu pracowało ponad 60 studentów – zarówno w ramach swoich zajęć w Pracowni Konserwacji Zabytków Metalowych – jak i poza nimi. Członkowie Koła Naukowego odpowiedzialni byli za najdelikatniejsze oraz najbardziej skomplikowane części obiektu. W ramach działalności Koła Naukowego, pracowali nad nimi w swoim wolnym czasie w trakcie roku akademickiego, a także w czasie wakacji.

           Praca nad tak skomplikowanym i złożonym obiektem polegała przede wszystkim na demontażu wszystkich możliwych elementów oraz wykonaniu odpowiedniej dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, każdego z nich. Wykonane zostały również odkrywki oraz badanie przenośnym spektrometrem XRF. Następnie elementy te zostały poddane oczyszczaniu zarówno z produktów korozji metalu, jaki i nawarstwień wykonanych w przeszłości różnego rodzaju farbami. W następnej kolejności metal zabezpieczono - stosując w zależności od użytego metalu, odpowiednie inhibitory korozji, po czym wykonano zabezpieczenia powłokowe w postaci bezbarwnych lakierów lub farb antykorozyjnych i wykończeniowych.
 

Obecnie w Pawilonie Drapera trwają prace związane z przygotowaniem kopuły do celów ekspozycyjnych, poprawą warunków wilgotnościowych z uwagi na wrażliwość elementów Astrografu, na ten właśnie czynnik atmosferyczny. Równocześnie trwa również projekt aranżacji wnętrza, przedstawiający historię Astrografu i samego Obserwatorium  Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

bottom of page